Реформите во образованието треба да почнат од училишните тоалети

На 50. седница одржана на 2 март годинава, Владата даде целосна поддршка и ја усвои новата концепција за основното образование.

„Во подготовката беа вклучени сите засегнати страни, се слушнаа и се прифатија стручни мислења од експерти, универзитетски професори, претставници од МАНУ, наставници, граѓански и меѓународни организации. Во подготовката на документот од самиот почеток активно беше вклучен и репрезентативниот синдикат СОНК, а се одржаа низа консултативни состаноци со засегнатите страни и широка јавна расправа во Собранието. Со дел од усвоените стручни мислења, концепцијата за основно образование во фокусот ги става учениците и нивното право на квалитетно образование“, соопшти Владата.

Сепак, оттаму „подзаборавија“ да кажат дека имаше различни реакции за промените и за динамиката на имплементирањето.

Какви измени носи новата концепција?

Во новата концепција се вели дека со неа наставата се ориентира кон продлабочено и смислено учење, базирано врз критичко мислење и логичко заклучување.

„Таквото учење бара осмислување и поврзување на информациите и решавање проблеми наместо помнење факти, кои, во современи услови, не само што се лесно достапни, туку се и подложни на манипулација“, пишува во документот.

Сепак, освен фузијата на одредени предмети, во него не се посочува начинот на којшто ќе се постигне оваа цел.

Се предвидува наставниот план да содржи задолжителни предмети, изборни предмети и други активности понудени од училиштето, сите распределени по одделенија и по број на часови неделно и годишно.

Со новата концепција се предвидуваат промени и во начинот на одржување на часовите и во оценувањето.  Наставните програми од различните предмети треба да овозможат синхронизирана реализација на сродни теми.

„Додека се обработува „Дневникот на Ана Франк“, како активност предвидена во наставната програма по Мајчин јазик во рамките на една тема, во наставната програма по Историја и општество за истото одделение паралелно е предвидено да се обработува Втората светска војна“, се наведува во примерот за синхронизирана настава.

Во однос на времетраењето на наставата, се предвидува задолжителниот престој на учениците од 1. до 5. одделение во училиштето да биде 5 часа на ден, од кои околу 3 до 3,5 часа поминуваат на наставни часови, а преостанатото време на други активности (продолжен престој по завршување на задолжителните 5 часа).

Учениците од 6. до 9. одделение ќе престојуваат во училиштето по 6 часа дневно, од кои 4 до 4,5 часа се посветени на наставните часови, а преостанатото време на други активности.

Колку и да звучат убаво на хартија најавените промени, останува нејасно  како без сериозни инвестиции во училишните објекти ќе им се овозможи на учениците, а посебно на оние во руралните средини, пријатен продолжен престој во училиштата кога денес се смрзнуваат за време на наставата. Нејасно е како ќе им се овозможи да изберат ракомет или кошарка како изборен предмет од спортско-рекреативен карактер, кога не виделе спортска сала. Или пак, како и досега, тие ќе бидат принудени да се приспособуваат и единствен избор за нив ќе остане градинарството, само затоа што толку дозволува средината каде што живеат.

Во однос на времетраењето на наставата, се предвидува задолжителниот престој на учениците од 1. до 5. одделение во училиштето да биде 5 часа на ден, од кои околу 3 до 3,5 часа поминуваат на наставни часови, а преостанатото време на други активности (продолжен престој по завршување на задолжителните 5 часа).

Учениците од 6. до 9. одделение ќе престојуваат во училиштето по 6 часа дневно, од кои 4 до 4,5 часа се посветени на наставните часови, а преостанатото време на други активности.

Министерката за образование и наука Мила Царовска во интервјуто за „Само прашај“ вели дека самата реформа значи и подготовка на системот за помодерно и поприспособено образование и дека плански се предвидува во наредните шест години каде и каква инвестиција е потребна за да може целосно да се имплементира новиот концепт за основно образование.

Министерството за образование и наука, на 29 октомври 2020, соопшти дека е формирана работна група за реформи во основното и во средното образование  составена од претставници од Министерството, Педагошката служба, Бирото за развој на образованието, претставници од меѓународни институции и од граѓанскиот сектор. Групата веќе работела врз анализа на најдобрите искуства и практики од неколку европски, скандинавски и земји од регионот, врз основа на која изготвила целосно нов систем за унапредување на квалитетот на наставата.

МОН и Бирото за развој на образованието, во текот на ноември 2020 година, спроведоа истражување на примерок од 4.168 наставници од основното образование (2.168 предметни и 2.000 одделенски наставници) кои одговориле на електронскиот прашалник за да го изразат своето мислење за потребата од реформирање на образованието.

Врз база на нивното мислење и на истражувања на меѓународни организации, работната група ја подготви новата концепција за основното образование, којашто како нацрт-верзија беше презентирана на крајот од декемеври минатата година.

Се планира промените во основното образование да почнат да се применуваат од  септември годинава.

Две години од план до имплементација во Финска

Професор д-р Зоран Велковски од Институтот за педагогија на Филозофскиот факултет вели дека кога се во прашање образовни реформи, во светот има два паралелни процеси. Едниот процес се одвива на глобално ниво и секогаш завршува со препораки од разни конференции, собири и сл.

„Но, мора едно нешто да се знае. Овие препораки најчесто се рефлексија од добрите практики од земјите со најразвиени образовни системи. Ако за една земја е приоритет да се подобри системот на доживотно учење, во друга земја тоа не е приоритет туку нешто друго, како на пример, писменоста, инфраструктурата, наставните кадри, базичното образование и сл. Затоа и треба да се биде многу внимателен кога се преземаат ваквите современи трендови и некритички се настојува да се имплементираат во системи коишто сѐ уште не се подготвени за нивна имплементација“, вели Велковски.

Вториот процес на реформи се одвива во самите земји. Во согласност со достигнатиот степен на развој на образовниот систем, земјите во светот ја креираат сопствената образовна политика.

„Така на пример, во Финска се јави идејата за укинување на сите предмети и поставување на целно насочена настава во текот на целото основно образование. Тие тоа можат да си го дозволат бидејќи ги имаат потребните предуслови. Сето ова го кажувам во насока дека не треба „слепо“ да се следат туѓите системи. Треба да се појде од развиеноста на својот образовен систем и да се влечат потези кои имаат шанса да донесат позитивни ефекти“, објаснува Велковски.

Голема реформа во финското основно образование кога станува збор за наставните програми е спроведена во 2016 година. Финскиот национален одбор за образование го претставило националниот основен наставен план во 2014 година, но програмата во училиштата почнала да се спроведува во август 2016 година. Општините сами подготвуваат свои  локални наставни програми врз основа на националниот план. Но, националната наставна програма за основно образование обезбедува униформирана основа врз која се гради програмата на локално ниво, со што се обезбедуваат еднакви услови за сите деца. Секоја општина и училиште ја приспособува наставата земајќи ги предвид локалните потреби и перспективи.

Новиот национален наставен план за средното образование, пак, почнал да се подготвува во текот на 2017 година, со три поставени цели: да се зголеми привлечноста на општото средно образование како пат кон високото образование, да се зајакне квалитетот на образованието и резултатите од учењето и да се олесни преминот кон високото образование. Наставниот план бил објавен од страна на финската Национална агенција за образование  во 2019 година. Првите ученици кои ќе учат според новата наставна програма ќе започнат со настава оваа есен.

Брзи и чести промени во Словенија не се пожелни

Тања Таштаноска од Канцеларијата за развој и квалитет на образованието при Министерството за образование, наука и спорт на Република Словенија вели дека промената на образовните програми во Словенија се одвива со свеста дека на системот му е потребна стабилност за квалитетно спроведување, па затоа брзи и чести промени во системот не се пожелни.

Таа укажува дека во Словенија постои свесност дека видливите резултати од промени на програмата одземаат многу време. Значи, ако воведеме нова програма за деветгодишно основно училиште, тогаш треба да поминат 9 години за да ce видат кумулативните ефекти од некои промени во програмата.

Во Македонија речиси секоја втора година се зборува за некакви реформи во образованието. „Компјутер за секое дете“, екстерно тестирање, програмите „Кембриџ“ се само некои од позвучните во изминативе години. Ниту една од досегашните реформи во образованието не доведе до подобрување на знаењата на учениците, а за тоа најдобар показател се катастрофалните оценки на меѓународните тестирања. Спротивно на ветувањата со реформите, резултатите беа сѐ полоши.

Оттука, оправдан е сомнежот во јавноста во најавата за нови реформи во образованието, коишто очигледно се подготвени за неколку месеци и се туркаат без поширок консензус од просветната фела.  Јасно е дека реформи се повеќе од потребни, но доста од паушални промени кои очигледно го влошуваат квалитетот на образованието. Во нашата земја приоритет во образованието треба да биде создавање пристојни услови за настава во училиштата преку многу поголеми инвестиции во нови училишни објекти и спортски сали и квалитетна реконструкција на постоечките. Тоа би бил добар почеток за ново, модерно образование, бидејќи е очигледно дека на нашиот образовен систем сега буквално му се гнили темелите.